یکی از اساتید دورۀ دانشجویی (Professor James Rosenau) هر هفته به ما تکلیفی می داد: خلاصه کردن یک کتاب 200-300 صفحه ای در یک پاراگرافِ 15 جمله ای. این یکی از تکالیف درس دکتری طی یک ترم چهارده هفته‌ای بود. بر اساس این روشِ تمرکزبخشیدن به تحلیل ، علت العلل استراتژیک شدن سیاست خارجی ایران نسبت به روسیه را شاید بتوان در این جمله خلاصه کرد: روسیه هسته‌ای، قدرتمند و عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، در پی تغییر ساختار قدرت، ماهیت نظام سیاسی، قانون اساسی، فرهنگ و سیاست خارجی ایران نیست و ایران موجود را در راستای منافع خود می بیند. در زیر به تشریح این فرضیه پرداخته می شود.
تمایلات ضد غربی سیاست خارجی ایران طی چهار دهۀ گذشته کاملاً روشن بوده است. بعضی از دولت‌ها تلاش کردند تا مقدماتِ عادی سازی با غرب را فرآهم آورند اما عموماً ناکام ماندند. علت اصلی این ناکامی، ایدئولوژی نبوده و نیست بلکه به ماهیت ساختار سیاسی برمی‌گردد. اگر روابط ایران با غرب عادی سازی شود حتی با حفظ درجه ای از استقلال سیاسی مانند هند و اندونزی، قالب و مناسبات فعلی قدرت به تدریج رنگ می‌بازد. بنابراین، طبیعی بوده که حکومت/حاکمیت (State)در کشورمانع این عادی سازی توسط دولت‌ها (Government)شود. از آنجا که بازی قدرت در ایران اغلب با حاصل جمع صفر- یک بوده، ورود عده یا جریانی به قدرت به خروج کامل عده یا جریانی دیگر از قدرت منجر میشود. ایرانیان برای حکمرانی و تامین منافع ملی، متدلوژی ائتلاف سازی را نه تجربه و نه تمرین کرده‌اند. ماهیت قدرت در ایران با نوسان‌های اندک یک منحنی افقی نیست بلکه سینوسی است.هر فراز و نشیب سینوسی، ممکن است ظاهری فکری و ایدئولوژیک داشته باشد ولی در باطن و ذات خود، صرفاً دسترسی به قدرت و امکانات ناشی از قدرت است. اگر غرب ستیزی با حکمرانیِ مطلوب همراه بود، آنگاه می‌شد آن را ایدئولوژیک نامید. مدلِ رابطه با غرب در چهار دهۀ گذشته در حدی بوده که داد و ستد تجاری برقرار باشد اما درروابط سیاسی، نه خیلی فاصله که غربی ها از عادی سازی ناامید شوند و نه خیلی نزدیک که بخواهند در تصمیم سازی‌ها نقش ایفا کنند. این روش با فرهنگ جامعه که تمایل دارد در سایۀ ابهام با دیگران معاشرت کند سازگاری دارد. عموماً در این جامعه، روشن و شفاف بودن، نوعی عیب و سادگی محسوب میشود.
بر خلاف روسیه و چین، قدرت غرب فقط در چارچوب دولتشان نیست. بخش خصوصی، جامعۀ مدنی، فیلم و سینما، دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی، بانک‌ها و حتی تیم‌های ورزشی، حتی فراتر از دولت‌ها قدرت نرم دارند. به عنوان یک نمونه، کشاورزان آمریکا در سال، توانایی صادرات حدود 170 میلیارد دلار محصولات کشاورزی را دارند. در روسیه، عموم امور کشور در نهاد حکومت خلاصه می شود. اما چین به واسطۀ تعاملات بین المللی، شرایط متفاوتی دارد و در مقایسه با روسیه، از جامعه و بخش خصوصی غنی‌تری برخوردار است. در سال 2022، بخش خصوصی چین، 539 میلیارد تَراشه (Chip)، بالغ بر یک سوم بازار جهانی را با مبلغ حدود 192 میلیارد دلار وارد کرد. ساختار غرب به نوعی است که وقتی با کشوری عادی سازی می‌کند، جامعۀ آن نیز ارتباطاتِ گسترده‌ای را آغاز می کند. یکبار یک وزیر خارجه آلمان به این نویسنده گفت: 90 درصد فعالیت‌های سفارتخانه‌های آلمان، تامین منافعِ بخشِ خصوصی آلمان در کشورهای مختلف است. از این رو، رابطه با غرب فقط رابطه با دولت‌ها نیست بلکه با جوامع آنها نیز هست که بسیار اثرگذارهستند. اما روابط با شرق اساساً با دولت‌های آنهاست.
با این مقدمه، امید دولت وقت ایران در سال 1392 این بود که با تحقق برجام و «حل و فصل» موضوع هسته‌ای با غرب، زمینه‌های گفتگو برای موضوعات دیگر فراهم میشود (Spillover effect). خطای نظری در این تحلیل از دو حالت خارج نیست: یا از ساز و کار قدرت در ایران آگاهی محدودی وجود داشت، کما اینکه هدف برجام عادی سازی روابط با غرب نبود، و یا شناختی از ستون فقرات مخالفت غرب با ایران وجود نداشت. چون غرب نتوانست مشکل یک و دو(یعنی مخالفت ایران با اسراییل و فعالیت‌های گسترده ایران در منطقه) را حل کند، سراغ مشکل سوم، یعنی برنامه هسته ای رفت. این سه مشکل از دید غرب هم وزن نیستند. اهمیت مشکل سوم از نظر غرب به واسطه مشکلات اول و دوم است. یکی از تمرین هایی که استاد ما تلاش می‌کرد به ما بیاموزد، رتبه بندی، درصد بندی و تنظیم هرم علل وقوع یک واقعه بود. آنچه دولت وقت متوجه نشد این بود که موضوع هسته‌ای غرب با ایران، انعکاس دو مشکل دیگر آنهاست و مادامی که مشکلات یک و دو باقی است، حل و فصل دائمی مشکل سوم، نوعی توهم است. از این زاویه نظری، خروج دولت ترامپ از برجام و یا به مشکل برخوردن برجام با دولت‌های بعد از اوباما، قابل پیش‌بینی بود. ایران به تعهدات برجامی خود عمل کرد ولی برجام، قرارداری با دولت اوباما بود (U.S. Administration) و نه معاهده ای (Treaty)با حکومت آمریکا(State) که شامل هردوقوۀ مجریه و مقننه می شود. چون بنیان‌های نظری برجام ضعیف بود و دولت ترامپ می توانست از آن خارج شود و شد، فضاهای ضد غربی(Inertia) در حاکمیت ایران قوت بیشتری گرفتند و طرف غربی را غیر قابل اعتماد قلمداد کردند. امید دولت و حاکمیت ایران به این بود که به ازای حل و فصل موضوع هسته‌ای، مراودات تجاری، نفتی و بانکی ایران با جهان حالت عادی پیدا کند که این صرفاً یک خوش بینی بود. مشکلات غرب با ایران به مراتب وسیع تر از برنامۀ هسته ای است. باید در نظر داشت که حذف تحریم های آمریکا پس از سقوط صدام و استقرار قوای آمریکا در آن کشور، سیزده سال طول کشید.
بعد از خروج دولت ترامپ از برجام و ناامیدی از امکان تفاهم با غرب، تمهیدات فراوانی در ایران برای حفظ، تقویت و یکپارچگی ساختار قدرت آغاز شد. محاسبۀ حاکمیت ایران این بود که در برنامه هسته‌ای برای یک دوره 10-15 ساله عقب نشینی کند اما در سیاست خارجی هیچ تغییری ایجاد نکند و غرب به ازای عقب نشینی هسته ای، تحریم های اقتصادی را کاملاً بردارد. ریشۀ این تصور، در عدمِ آگاهی از باورها و تمایلات اصحاب اصلی قدرت در واشنگتن بود. از آنجا که ایران، مهم‌ترین اهرم حفظ ساختار و مناسبات فعلی قدرت را در تداوم حضور منطقه‌ای خود تلقی می‌کند، به هیچ وجه حاضر نبود در سیاست منطقه‌ای خود تجدید نظر کند چرا که در ایران، سیاست خارجی همان امنیت ملی است. ابعاد اقتصادی و تجاری سیاست خارجی وامنیت ملی نسبتاً محدود هستند و اصولاً ایران پس از انقلاب نتوانسته و نمی‌تواند مرکزِ ثقلِ سیاست خارجی خود را اساساً اقتصادی تعریف کند.
تا قبل از خروج دولت ترامپ از برجام، روابط ایران با روسیه، موردی و مقطعی بود (Transactional) اما پس از محاسبات و متنبه شدن افراد و جریان‌ها از سیاستهای واقعی غرب، این روابط به سوی استراتژیک شدن حرکت کرده است. بعضی عوامل ممکن است حاکی از این تغییر مدار به سوی استراتژیک شدن باشند مانند: حق وتوی روسیه در قطعنامه‌های محتمل ضد ایرانی غرب در شورای امنیت سازمان ملل، خرید تسلیحات نظامی، همکاری با نیروی هوایی و سیستم اطلاعاتی روسیه در سوریه، باخبر کردن ایران از تحرکات غربی‌ها در ایران و اطراف ایران، در اختیار گذاشتن نرم افزار و سخت‌افزار مدیریت و نظارت بر جامعه، همکاری درانرژی و ریل آهن و تبادل دانش در دلار زدایی مشترک از اقتصاد ملی،
(De-dollarization of trade and financial transactions).
هرچند عموم این عوامل با اهمیت هستند، اما با نگاهی به وضعیت منطقه، بی اطمینانی از سیاست خارجی و نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2024، راستگرا تر شدن سیاست در اسراییل و همکاری ملموس و ناملموس چین و روسیه در برابر تحریم‌های آمریکا، به نظر می‌رسد مرکز ثقل تصمیم ایران برای روابط استراتژیک با روسیه، بیشتر ناظر به آینده و زمینه سازی برای حفظ و تثبیت ساختار و مناسبات قدرت در ایران است. چون روسیه در پی تغییر ساختار قدرت، ماهیت نظام سیاسی، قانون اساسی، فرهنگ و سیاست خارجی ایران نیست، روابط با او امن‌تر و اطمینان بخش تر است. در غرب، گروه‌های فشار و لابی ها نقش بنیادی در سیاست گذاری‌ها دارند در حالی که در شرق یک سیاست وجود دارد و آن هم سیاست دولت است. روسیه چه در دوره تزار، چه شوروی و چه هم‌اکنون در فدراسیون روسیه، یک سیاست واحد نسبت به ایران داشته است: دور کردن ایران از مدارهای غربی. این سیاست با افق‌ها و اهداف ساختار فعلی قدرت در ایران سازگاری دارد. روس‌ها عموماً با حاکمیت‌ها تعامل می‌کنند و در پی تغییر فرهنگ، باورها، سبک زندگی، نظام فکری-فلسفی و قانون اساسی کشورها نیستند. مادامی که تقارب محورها و اهداف با حاکمیت ها شکل گرفته و تثبیت شود برای آنها کافی است. روسیه به عنوان وسیع‌ترین کشور جهان با 11 zone زمانی، منابع عظیم طبیعی، ذخایر منحصر به فرد نفت و گاز، کشاورزی خودکفا، تسلط بر قطب شمال و دومین ارتش قدرتمند جهان طبعاً کشور بسیار مهمی است. اکثر کشورهای جهان نیز در پی حفظ روابط خود با مسکو هستند، چه پوتین باشد چه نباشد.
اما پرسش کنجکاوانه این است که مستقل از توان مندی‌های روسیه، سیاست داخلی و خارجی این کشور، تا چه میزان با ثبات است؟ تا کجا می توان به جانب‌داری و حمایت مسکو از نظام سیاسی، ساختار قدرت و آیندۀ قدرت در ایران متکی بود؟ شاید مفروض حاکمیت در ایران این است که جنگِ اوکراین برای مدت‌های طولانی روابط روسیه و غرب را مخدوش کرده و زمینۀ تفاهم و مصالحه با اروپا و آمریکا در افقِ کوتاه مدت و حتی میان مدت دیده نمی‌شود و بنابراین ایران قربانی چنین مصالحه ای نخواهد شد. شاید هم ایران انتخابِ قابل اتکای دیگری برای حفظ ساختار فعلی قدرت ندارد. اعراب خلیج فارس و اسراییل برای چینی‌ها به مراتب با اهمیت تر از ایران هستند و بیجینگ، درپی تقابل با غرب به خاطر ایران نیست اما برای روسیه، هرچند نه به اندازۀ چین و هند اما تا حدی محدود، بنای روابط استراتژیک با ایران در شرایط جنگ سرد و گرم با غرب، غنیمت است. یک دانشگاهی غربی اخیراً در کنفرانسی به این نویسنده گفت: که از کارشناسان روسی شنیده، هسته‌ای-تسلیحاتی شدن ایران خیلی هم برای مسکو تهدید به شمار نمی‌آید. در همجواری روسیه، چهار قدرت هسته‌ای چین، هند، پاکستان و کره شمالی وجود دارند. هسته‌ای شدن ایران هم، شرایط را تغییر نمی‌دهد. اگر چنین معادله ای در مسکو اعتبار داشته باشد، احتمالاً در شرایطی روسیه چنین وضعیتی را می‌پذیرد که روابط با ایران عمق استراتژیک داشته باشند. از آنجا که دایرۀ امنیتِ ملی در ایران به مراتب وسیع‌تر از دایرۀ توسعه اقتصادی است، این جهت‌گیری‌ها و تحولات، قابل درک هستند. کمتر از یک سال دیگر، پوتین برای بار ششم وارد کارزار انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد و معلوم نیست تا چه میزان روسیه بخواهد و بتواند درگیری خود را در اوکراین ادامه دهد. آمریکا در پی تطویل جنگ در اوکراین و تضعیف روسیه است و اروپا هم انتخابی جز همراهی با آمریکا ندارد زیرا در همین حد هم، تقابل با روسیه با پول و امکانات ناتو و آمریکا امکان پذیر بوده است.
یک پرسش کانونی در برابر تصمیم استراتژیک ایران نسبت به روسیه قابل طرح است: آیا سیاست ایران نسبت به نابسامانی اقتصادی، تابع راه حل‌های مقطعی و کوتاه مدت است یا به فکر یک طراحی دراز مدت و استراتژیک برای ایجاد ثبات در اقتصاد ایران است؟ اگر اولی باشد رابطۀ استراتژیک با روسیه معنا پیدا می‌کند. اما اگردومی باشد، با حذف غرب از معادلات بین‌المللی ایران، کار بنیادی در حل و فصل مشکلات اقتصادی کشور بسیار مشکل خواهد بود. با نگاه به شرق میتوان بقا داشت اما اقتصاد ایران نخواهد توانست به فن‌آوری پیشرفته، سرمایه‌گذاری قابل توجه خارجی، مزیت نسبی و روابط عادی بانکی و مالی دسترسی پیدا کند. چینی‌ها، بدون هم‌آهنگی با آمریکا نسبت به ایران سیاست‌گذاری نمی‌کنند. کشورهای میان‌پایه‌ای مانند هند، برزیل، مکزیک و حتی به تازگی عربستان تلاش می‌کنند توازنی میان شرق و غرب در روابط خارجی خود برقرار کنند. پرسش کانونی دوم این است که آیا میتوان بدون استراتژی دراز مدت اقتصادی، استراتژی درازمدت سیاسی داشت؟ پرسش کانونی سوم معطوف به جایگاه و تلقیات عامه مردم است. اکثریت جامعه چگونه می‌اندیشد؟ چه نوع آینده‌ای را برای خود تصور می‌کند؟ آیا میشود روانشناسی ایرانی را در حکمرانی کنونی و آینده نادیده گرفت؟ هرچند ناپایداری در روابط بین الملل، کشورها را مجبورکرده کوتاه مدت ترعمل کنند اما در حکمرانی نمی توان عواملِ ثابتی مانند جغرافیا و فرهنگ را نادیده گرفت. خروج از سیاست سینوسی، اندیشۀ دراز مدت می طلبد.
🙏🙏👍
اول : به نظرم در پشت پرده تمام وقایع مربوط به ایران ، روسیه، ونزوئلا ، عراق و حتی عربستان تحولات بازار و اقتصاد نفت وجود دارد. بازار نفت درحال افول است که به لطف تکنولوژی های جایگزین و تصمیمات جهانی برای کاهش اثرات مخرب آن درحال سقوط بیشتری است. آمریکا از سال ۲۰۱۵ صادرکننده نفت شده و در جنگ اوکراین ذخایر نفت خود را باقیمت بالا به اروپا می فروشد.
دوم: آمریکا به دنبال ایجاد تنش و جنگ در کشورهای نفتی است تا منابع و ثروت آنها و منطقه اطراف آنها را به سمت خود بکشد. جنگ اوکراین ثروت عظیمی را از روسیه، اوکراین و حتی اروپا به سمت آمریکا می برد همانطور که انقلاب ایران و جنگ با عراق ثروت عظیمی را برای ایشان داشت. ظهور چاوز در ونزوئلا در زمان نفت ارزان باعث شد حجم عظیمی از ثروت ونزوئلا به آمریکا کوچ نماید و بسیاری از ثروتمندان و نیروی کار متخصص این کشور از آن خارج شدند.
سوم:کشورهای نفتی به دنبال تکنولوژی هستند اما ساختار ناکارآمد ، فاسد داخلی و تحریم های بیرونی مانع بزرگی خواهد بود.
چهارم: نمی توان سیاست خارجی و داخلی ایران را خارج از تحولات جهانی تصور کرد. مثلا جنگ اوکراین چه اثری بر اروپا خواهد داشت و تا چه زمانی ادامه دارد؟ آیا روسیه برای حفظ بقا خود به نوعی از قدرت هسته ای خود استفاده خواهد کرد؟ آیا نهایتا چین تایوان را کنترل خواهد کرد؟ (که به نظرم بله). آیا اسرائیل بر مشکلات داخلی خود فائق خواهد آمد؟( به نظرم خیر) آیا آمریکا می تواند انسجام داخلی خود را حفظ کند و یا اینکه در گرداب ترامپیسم و جنبشهای ضد سرمایه داری خواهد افتاد؟ آیا بن سلمان در عربستان به راحتی به پادشاهی خواهد رسید و یا در گیر جنگ بزرگ داخلی خواهد شد و منابع آن توسط آمریکا دوشیده خواهد شد؟ جنبشهای ضد سرمایه داری در غرب به چه نتیجه ای می رسند؟ اثرات واقعی زیست محیطی چه هستد و چه تاثیری واقعا بر جهان خواهند گذاشت؟
پنجم: نظر شخصی خودم اینکه نزدیکی کشورهایی مثل چین، روسیه ، ایران و غیره برای مقابله با غرب و ایجاد دست برتر برای چانه زنی بهتر ، دریافت تکنولوژی و یا توسعه آن لزوما نظم جایگزینی برای نظم فعلی ایجاد نمی کند بلکه ممکن است بی نظمی عظیمی ایجاد کند.
ششم: تعریف اقتصاد در عمق نظام جمهوری اسلامی ایران با تعریف اقتصاد در غرب متفاوت است . اگر جامعه نیازهای اولیه خود را بدون باج دادن به هژمونی آمریکا تامین نماید ( حتی با کمک چین و روسیه) و اگر در نهایت در مقابله با هژمونی آمریکا و شکست نظم آن حتی با همسویی با چین کمونیست و روسیه الیگارشی موفق شود این اقتصاد و سیاست خارجی آن از نظر نظام مطلوب خواهد بود.
هفتم: دستاوردهای ایران با تمام هزینه های عظیم آن به صورت کلی از نظر نظام تاکنون مطلوب بوده چرا که توانسته:
بقا تا الان در مقابله جنگ، تروریسم، بزرگترین تحریم های تاریخ غرب و غیره
تامین نیازهای اولیه
بومی سازی برخی صنایع
شکستن طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا شامل داعش
مقابله مستقیم با کشتی دزدی غرب
زدن مستقیم پهبادهای آمریکا و پایگاه عین الاسد
فاصله اندازی بین کشورهای منطقه با آمریکا
مسلح کردن محورهای مقاومت در منطقه و غیره
در نهایت آنچه که صحت این مسیر نظام را برای همگان مشخص خواهد کرد بیشتر تحولات بیرونی است که می تواند به بی نظمی بزرگی منتهی شود و ایران نقش تسریع کننده آن را دارد. اما نظم جایگزین چیست؟ آیا دوباره جهان می تواند مانند شرایط پس از جنگهای جهانی به یک نظم جدید برسد؟ آیا اساسا جهان چند قطبی امن تر از جهان تک قطبی است؟
درود
بسیار استفاده کردم.
چقدر احتمال دارد روسیه پس از پوتین به سیاستهای فعلی ادامه دهد؟
عجالتا این کشور به دام اوکراین گرفتار شده که به نظر می‌رسد نتیجه برنامه ریزی امریکا است و جایگاه روسیه در جهان و اعتبار حاکمیت بین مردم کشور را دستخوش تغییرات ی کرده است. در این شرایط چقدر میتوان روی تداوم شرایط حاکم در روسیه حساب کرد؟
چرا ایران پس از انقلاب نتوانسته و نمی‌تواند مرکزِ ثقلِ سیاست خارجی خود را اساساً اقتصادی تعریف کند؟
چرا سیاستگذاران ما از تحلیل ها و دیدگاههای امثال ایشان استفاده نمی کنند.و یا حداقل برای ارجگذاری به اندیشمندان شناخته شده و بی طرف و دلسوز ایران ، در پایگاههای خود دیدگاههای آنها را نقد نمی کنند تا باعث استفاده در ارتقای فکری و قوه تحلیل خوانندگان شود
تشکر،مثل همیشه استفاده کردیم
با سلام و تشکر از این که خلاصه و روان می نویسید که برای همه اقشار قابل فهم و بهره برداری هستش. حرفی و سخنی ندارم و برداشتم از این یاداشت این است که حاکمیت به دنبال حفظ خود و به عبارتی ادامه حیات خود می باشد و دیگر موضوعات در اولویت او نمی باشد و بسیار کوتاه مدت به مسائل نگاه می کند و اصولا در حال حاضر به مرحله ای رسیده که کار دیگری غیر از این نمی تواند بکند و من فکر می کنم ادامه این استراتژی که حکومت در پیش گرفته خسارت‌های زیادی برای کشور و مردم بر جای خواهد گذاشت آیا اینطور نیست؟
در رابطه با سوال تان در عنوان مقاله باید عرض کنم : این روابط استراتژیک بوده ، بدون این که حتی بسیاری از مسولان بلندپایه نظام ، به آن آگاهی داشته باشند.
در سال ۵۶ یا ۵۷، غرب به این نتیجه رسید که ادامه حمایت از متحد استراتژیک شان، شاه ایران، برای شان هزینه سنگینی دارد و اجازه دادند که شاه برود. البته عوامل زیادی در این امر دخیل بودند که تغییر موضع غرب ،یکی از آنها بود.
برای مقاومت در برابر نفوذ کمونیسم، فکر کردند، اسلام بهترین حربه است و بطور ضمنی با خمینی موافقت کردند.
ولی آنها این موضوع را دست کم گرفتند که شوروی از چند سال قبل از طریق حمایت های مالی قذافی از بیت خمینی و اطرافیان ، آموزش چریک های اسلامی در سازمان آزادیبخش فلسطین از طریق عرفات جای پای خودش را در اطراف تیم خمینی باز کرده است. شاید هم فهمیدند ولی اهمیت آن را کم گرفتند.
پس از انقلاب ، در جریان ۱۳ آبان ۵۸ و تسخیر سفارت، تازه فهمیدند که شوروی از آنها جلوتر و‌دارای برگ برنده است و ایران را از دست رفته دیدند.
از آن زمان ایران آرام آرام با مدیریت و دخالت پنهان شوروی ، زیر چتر حمایتی ابر قدرت شرق فرار گرفت و این روند تا امروز هم ادامه داشته است. پس از سال ۸۸ و شلوغی های اجتماعی و ناکارآمدی های اقتصادی ۱۰ سال گذشته ، اکنون دیگر روسیه ابایی از دخالت آشکار در ایران نمی بیند. علت حرکت هسته قدرت به سمت یک دست شدن نظام هم به دلیل همین ضرورت آشکار شدن روابط است.
این روابط استراتژیک از اول بود، حالا عیان شده است.
یکی از موجبات عدم شفافیت در این جامعه برداشت غلط از آیه تجارت در سوره النساء است :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجَارَهً عَنْ تَرَاضٍ مِنْکُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا ﴿۲۹﴾ النساء
آنجائیکه "تراض" به رضایت فقط دو طرف تجارت تفسیر میشود …که میتواند در پی آن واسطه گرایی و تبانی و پنهانکاری رواج یابد …حال آنکه با توجه به اتصال آیات در سوره النساء معلوم میگردد که منظورتنها رضایت دو طرف نیست بلکه رضایت اجتماعی است…یعنی جامعه باید در هر تجارتی حضور و رضایت داشته باشد و آنهم رعایت قوانین و مقررات اجتماعی است که باید با شور و مشورت تعیین شده باشد…
زمانی که جامعه کوچک و ساده بوده است میتوانسته این امر خود بخود اجرا و دیده شود ولی در جوامع بزرگ و پیچیده و سیستماتیک امروزی با ابزار لازم باید قوانین اجتماعی در هر حرکت اقتصادی کوچک و بزرگ رعایت گشته و کنترل شود…
با سلام و درود
استاد گرامی
راجع به همکاری تازه‌ی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی هم دیدگاه خود را مطرح فرمایید.
با سپاس از شما
سلام
بعنوان یکی دانشجویان استاد سریع القلم و‌ارادتمندان ایشان ، چند مورد را در خصوص مطلب اخیر شان می خواهم بنویسم.
در سراسر مطاب فوق، نگاه ایشان به سیاست ایران، بر مبنای مبارزه یا مقابله ایران با غرب و تمایل به شرق دیده می شود.
دلایل تمایل به شرق در این نوشته و مطالب قبلی استاد بدرستی بیان شده ولی مطالب فوق از دیدگاه تفکری که همواره شرق را ستایش اعتقادی می کند، شاید نیاز به تکمله هایی داشته باشد.
این تکمله می بایست در این جهت باشد که غرب / امریکا/ اروپا چه مناسباتی را طی ۴۵ سال گذشته و یا صد سال گذشته داشته اند که نتیجه اش غرب ستیزی مفرط در ایران شده است.
چرا سیگنال های غربی نتوانسته اند تاثیر گذاری لازم در جهت کاهش غرب ستیزی در ایران داشته باشند.
قابل دکر است که مبانی فکری اینحانب کاملا منطبق با مبانی فکری استاد است و مطالب ایشان برایم بسیار قابل پذیرش است .
نکته بنده این است که ایشان در نوشته هایشان لازم است نیم نگاهی به تحولات ایران که ناشی از سیاست های غربی است داشته باشند تا ذهن خواننده غرب ستیر را به این نکته جلب کند که تحلیل ها یک طرفه نیست
امروزه جریان های فکری توده ای و حتی دانشگاهی مانند دو رودخانه جدا از هم ، نگاههای خاص خود را به تحولات دارند و حاضر به شنیدن و‌پذیرش نگاه مخالف نیستند .
در این وضعیت ، نگاه انتقادی به شرق و غرب بطور یکسان. شاید بتواند تا حدودی برچسب غرب کرایی صرف از استاد گرامی را بر طرف و تعادل بیشتری را در تحلیل ها به جامعه نشان دهد.
با سلام و احترام
مقاله قابل استنادی است و مطالب آن متقن.
ولی روسیه کشوری نیست که با آن کشور به پیشرفت برسد.
بسیار عالی